Şeyh San'an hikayesini Feridüddin Attar'ın eşsiz eseri Mantıku't-Tayr'dan öğrendik. Mecazlarla, istiarelerle dolu hikaye "Şeyh San'an, zamanın piriydi... yüceliğine dair ne desem, hepsinden de üstündü, ileriydi..." beytiyle başlıyor ve sırlarla dolu hikaye belli ki bir şey anlatmak istiyordu. Alışılmış olanı aşan konusuyla, zahir ve batın çatışmasının Şeyh San'an'ın şahsında ve çevresinin nezdinde bir deneyime dönüştüğü ve manalar evreni meydan getirdiği bu hikaye bir rüya ile başlar. Rüyasının peşine düşen Şeyh San'an bütün yapıp ettikleriyle herkesi şaşırtır. En zorlu sınavlardan geçer: Aşk ve zillete düşmek. Attar'ın verdiği hükümle söyleyecek olursak: "İster zahit ol, ister kötü kişi. canını terk ettin mi, aşıksın." Nitekim Attar'dan 200 yıl sonra Nesimi de Şeyh San'an hikayesine telmihen "Ar u namus şişesini taşa çaldım kime ne" diyecektir. Attar'dan sonra ve onun etkisiyle Gülşehri, Ahmedi, Mostarlı Hasan Ziyai, Hüseyin Cavid ve Fahri Uğurlu gibi müellifler ya müstakil eserler kaleme almışlar ya da hikayeyi ilgili eserlerinin bir bölümünde zikretmişlerdir. Hafız, Yunus Emre, Bağdatlı Ruhi, Nesimȋ, Sami, Süleyman Fehim, Kavsi, Namık Kemal gibi şairler şiirlerinde bir-iki beyitle Şeyh San'an'a telmihte bulunmuşlardır. Azerbaycan edebiyatının güçlü kalemlerinden olup ülkemizde eğitim gören, başta Abdülhak Hamid, Rıza Tevfik ve Tevfik Fikret olmak üzere dönemin edebiyat çevrelerinde yer alan Hüseyin Cavid (1882-1941), Şeyh San'an hikayesini manzum bir tiyatro eseri olarak kaleme almıştır. İstanbul Türkçesiyle 1912-1914 yılları arasında yazılan 1917 yılında basılan bu eser, ilk kez 1921 yılında sahnelenmiştir. Şimdi de İsmail Demirel'in uyarlamasıyla şiirsel dili korunarak hikaye şeklinde Büyüyenay kitaplığına katılıyor. Hüseyin Cavid'in Şeyh San'an'ı, dünya edebiyatında tasavvufun anlam dünyasının bir bütün halinde tiyatroya/sahneye tatbik edildiği ilk eserdir. Eleştirmenlere göre: "Dünya romantik edebiyatının bedii incisi olan Şeyh San'an eseri, romantik facia (trajedi) olmakla beraber, aynı zamanda tasavvufu sahneye getiren ilk dram eseridir. Hüseyin Cavid bu eserle hem ilk manzum tarihi facianın, hem poetik tiyatronun, hem de sufi-mistik tiyatronun esasını ortaya koymuştur."
Popüler yazarlar
Kolektif (17805) KOMİSYON (818) Stefan Zweig (415) William Shakespeare (364) Sir Arthur Conan Doyle (315) Kollektif (296) Jules Verne (283) Jack London (270) Casey Cockerum (268) Charles Dickens (264) H. G. Wells (252) Ömer Seyfettin (225) Franz Kafka (214) Mark Twain (205) Lev Nikolayeviç Tolstoy (199) Jane Austen (190) Sabahattin Ali (188) Agatha Christie (159) Stephen King (154) Samed Behrengi (147)