Mehmed Emin-i Tokadi Dokuz Risale djvu

Mehmed Emin-i Tokadi (1664-1745), İstanbul Nakşibendi-Müceddidiliği'nin 18. yüzyıldaki en önemli temsilcisidir. Tekke şeyhliğine pek rağbet etmemesi, tekke şeyhi olduktan sonra tekke geleneklerinin bir kısmını gösteriş olacağı gerekçesiyle terketmesi, bu anlayışın bir tarikat ilkesi olduğu Bayrami-Melamiliği'ne mensup La'lizade Abdülbaki Efendi'nin sohbetlerine devam etmesi, Nakşibendi-Müceddidiliği'nin kesinlikle karşı olduğu devran hakkında Sıyanet-i Dervişan adlı bir risale yazarak bu uygulamayı savunması onun Nakşibendi-Müceddidi şeyhleri arasında özgün bir yer edinmesini sağlamıştır. Ayrıca irşad faaliyetini uzun yıllar bir tekke şeyhi olmadan sürdüren Emin Efendi, Yedikuleli Haşimizade Seyyid Abdullah Efendi'den sülüs ve nesih yazılarını meşkederek icazet almış, ta'lik ve diğer hat çeşitlerinde de üstat olmasının yanında Mustafa Itri Efendi, Küçük Müezzin Mehmed Efendi ve Yahya Nazim Çelebi'den musiki dersleri almıştır. Kendisine Emir Buhari Tekkesi şeyhiliği teklif edildiğinde bu teklifi tekkede ikamet etmemek şartıyla kabul etmiştir. Bu eser dokuz risaleyi bir araya getirmekte, bu risalelerden ilki müellifi bilinmeyen Mehmed Emin Efendi'nin hal tercümesinin kaleme alındığı ve İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığında bulunan yazmadır. Diğer sekiz risale Mehmed Emin Efendi'ye aittir. İlmi yanında örnek alınası bir hayatın da sahibi olan Mehmed Emin Efendi'nin, sohbetlerinin külfetsiz olması; meclis-i alilerinde kendilerine mürşid ve şeyh muamelesi yapmalarını menetmeleri; sokakta ve başka mahallerde müntesiplerinden biri kendileriyle karşılaştıklarında elini öptürmemeleri; ibadet ve taata dair amellerini son derece gizlemeye çalışması, mümkün olsa farz namazlarını eda için gizli bir yer araması; derviş ve şeyh kıyafetine girmeyip, giydikleri elbisenin sıradan halkın elbisesine benzer olması; makam ve mevkisini, hal ve şanlarını son derece halktan gizlemeleri ve bütün bu özellikleri müridlerine tatbik edip süluk yoluna dahil etmesi onun güzel ahlakı ve hallerinden bazıları. Dinin gösterişe indirgendiği, hele tasavvuf gibi insanın iç eğitimini ve ahlaki terbiyesini, iyi bir insan olma şartlarını gaye edinmiş bir ilmin ruhuna aykırı ne varsa ona hapsedildiği günümüzde onun örnek hayatını ve düşüncelerini bilmeye ve sonra da anlayıp tatbik etmeye ne çok ihtiyacımız var. Onun düşünceleri ortaya koyduğu risaleleri ve hayatında çizdiği aydınlık portresi bizi hakiki ve has bir insanla tanıştırıyor.